Regiobeelden voorbode van een nieuwe toezichtvisie?

Verslag van de NVTZ-regiobijeenkomst Limburg 12 oktober 2023

IZA en GALA schetsen de perspectieven van de gezondheidszorg. Er moét iets veranderen om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden. Passende zorg is hierbij hét sleutelwoord en samenwerking tussen zorg- en welzijnsorganisaties is noodzakelijk. Het startpunt van deze ontwikkelingen zijn de regiobeelden die de basis vormen voor de plannen in de regio. De zorgverzekeraar beoordeelt of hiervoor extra geld beschikbaar komt.

Bert Scholtes, NVTZ-regio ambassadeur Limburg en moderator van deze avond, stelt dat deze ontwikkeling op enig moment op de agenda van de raad van toezicht komt. Wat betekenen deze regiobeelden en de noodzakelijke samenwerking voor de toezichtvisie? De 40 aanwezige toezichthouders werden uitgedaagd om hierover een opinie te vormen.

Regiobeeld Zuid-Limburg en de uitdagingen

Dennis Muris, senior beleidsadviseur GGD Zuid-Limburg, nam ons mee in het regiobeeld Zuid-Limburg. In zijn presentatie beschreef hij de uitdagingen voor zorg- en welzijn. De cijfers wijzen op flinke gezondheidsachterstanden. De kloof tussen de zorgvraag en het aanbod wordt steeds groter.

Wat kunnen de regiobeelden, en de daarop gebaseerde regioplannen, voor raden van toezicht betekenen? Regiobeelden kunnen onder andere tijdens de rvt-vergaderingen besproken worden om meer inzicht te krijgen in de positie en het perspectief van de organisatie. Regioplannen geven juist meer inzicht in het handelingsperspectief. Hoe verhoudt uw organisatie zich bijvoorbeeld tot het regioplan? En wat gaat uw organisatie uiteindelijk doen? Van de aanwezige toezichthouders hebben weinigen de regiobeelden in hun vergadering besproken. De boodschap was: “zet het regiobeeld op de agenda!”.

Sheets van de presentatie

Regio Samenwerking Zeeland

De Zeeuwse Zorg Coalitie (ZZC) is een regionale netwerkorganisatie, die zich inzet voor de toegankelijkheid van de zorg. René Smit, voorzitter van de raad van bestuur ZorgSaam Zorggroep Zeeuws-Vlaanderen, wijst erop dat zijn regio gelijksoortige uitdagingen heeft als Zuid-Limburg. De ZZC heeft zich tevens laten inspireren door het Pact van Terworm. Oplossingen uit het verleden, zoals meer geld en meer personeel, zijn niet meer het antwoord. Samenwerking biedt kansen op duurzame zorg. Binnen ZZC is de gehele keten vertegenwoordigd, inclusief het sociaal domein, inwoners en financiers.

De deelnemers deelden dezelfde visie, zoals een focus op het helpen van inwoners om gezond en vitaal te blijven, het gebruik van de principes van Positieve Gezondheid, de versterking van de nulde lijn en ketensamenwerking, de opbouw van een netwerk en samenhangende voorzieningen rondom inwoners en een shift van genezing naar preventie. Maar samenwerken gaat niet zomaar. De boodschap van René Smit is: “als je niet organiseert naar de verandering, krijg je de verandering niet georganiseerd.”

Verantwoordelijkheid nemen voor de gezamenlijke opgave in de regio door te gaan samenwerken is een strategische keuze. Het is geven en nemen voor een overstijgend doel. In de Zeeuwse regio is afgesproken dat ziekenhuizen, ouderenzorg en anderen niet apart ‘IZA’ kunnen aanvragen, maar dit gezamenlijk doen. Deze netwerkorganisatie vraagt om een andere rol van de rvt.

Sheets van de presentatie

Het belang van impact

Toezichthouder, welke rol gaat u spelen in de transformatie? Die vraag stond centraal tijdens de presentatie van Joep de Groot, bestuursvoorzitter CZ. Hij ging in op de uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan, zoals de zorgkloof, passende zorg, digitalisering en samenwerking in de regio. Hij verwacht dat het fundament van het toekomstige zorgstelsel minder gebaseerd is op marktwerking. Samenwerking is essentieel om de zorgkloof op te vangen. Het delen van kennis en innovatie is een katalysator voor efficiëntere tijdsbesteding van zorgverleners. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars worden meer coalitiepartners.

Tijdens deze presentatie werd ook de belangrijke rol van de rvt genoemd bij de transformatie. Worden de cruciale vragen in uw raad gesteld? Wat doet u bijvoorbeeld om de doorvertaling van strategie naar uitvoering te bevorderen? Heeft u voldoende aandacht voor innovatie? Hoe zorgt u ervoor, dat er in uw samenstelling lef en transformatiekracht aanwezig is? Joep de Groot daagt het ‘toezichtland’ uit met het devies: “failure to choose is chosing to fail”. Dit geldt ook voor de zorgverzekeraars. Een intensievere samenwerking met en tussen zorgverzekeraars is tevens onderdeel van deze verandering.

Sheets van de presentatie

Governance in het perspectief van passende zorg

De presentatie van Daan Westra, universitair docent Maastricht University, was in eerste instantie een koude douche voor de aanwezigen. Waar samenwerking voorheen gepropageerd werd, relativeerde hij het effect van netwerken om doelen te bereiken. Uit onderzoek blijkt dat het drie tot vijf jaar duurt voordat een netwerk effectief kan zijn. Toch stelde hij uiteindelijk dat samenwerking de beste oplossing is: “Hoewel effectief samenwerking absoluut niet eenvoudig is, is het wel absoluut noodzakelijk gezien de uitdagingen waar de regio voor staat”.

Vanuit een theoretisch perspectief gaf hij een doorkijk in de mogelijke organisatievormen en wat dit betekent voor toezichthouders. Hij adviseert raden van toezicht om het bestuur kritisch te bevragen. Aan hoeveel netwerken neemt uw organisatie deel? Past deelname aan dit netwerk binnen de strategie van de organisatie? Wat zijn de gevolgen van wel/niet deelnemen aan dit netwerk? Wat voegt de organisatie toe aan dit netwerk?

Sheets van de presentatie

Paneldiscussie

De paneldiscussie werd ingeleid door Cor Calis, bestuurslid van de NVTZ, waarbij hij een aantal conclusies trok uit de voorgaande presentaties. De huidige governance staat haaks op innovatie(s). Het vraagt van toezichthouders om regie te nemen in plaats van te reageren. Tegelijkertijd zien we dat de toezichtvisie verschuift van focus op de organisatie naar de maatschappelijke opdracht. Niet de cliënt of de patiënt, maar de gemeenschap staat centraal. De toezichthouder neemt de rol van ‘hoeder van de dialoog’ aan. Worden er gesprekken gevoerd binnen de raad, met de bestuurder, met cliënten- en ondernemingsraden en andere interne- en externe gremia en met de samenleving als geheel? Dit vraagt mogelijk om een ander repertoire van toezichthouders, waarbij ander leiderschap, andere paradigma’s en veranderende criteria nodig zijn. En hoe krijg je het leiderschap dat nodig is?
De discussie in het panel spitste zich toe naar de noodzakelijke zelfreflectie binnen de rvt’s. Is de huidige samenstelling van kwaliteiten en diversiteit wel voldoende om de nieuwe uitdagingen aan te gaan?

Wilt u hier meer over lezen? Daan Westra verwees in zijn presentatie ook naar het hoofdstuk ‘Paden naar passend toezicht op en in organisatienetwerken’ uit het NVTZ boek: ‘Toezien op samenwerken: naar een verantwoord samenspel’.

Kennisbank

Toezien op samenwerken: een verantwoord samenspel

21 juni 2023

‘Toezien op samenwerken: naar een verantwoord samenspel’ biedt inzicht in de uitdagingen van toezichthouden op netwerkorganisaties. Ook biedt het handreikingen voor het inrichten van toezicht op netwerkniveau. De casussen in de bundel laten zien dat er in de praktijk al veel wordt gedaan om toezicht anders aan te pakken.