Balanceren tussen Zorg en Veiligheid

Verslag van de bijeenkomst voor toezichthouders in de Forensische Zorg

Op 27 maart vond in het kader van de pilot leerkringen voor toezichthouders in de Forensische Zorg* de tweede themabijeenkomst plaats. Dit keer met het thema ‘Balanceren tussen zorg en veiligheid’, een essentieel kenmerk van dit werkveld, dus ook voor raden van toezicht een belangrijk thema.

Zowel DJI als de NVTZ presenteerden hun visie op toezichthouden op de delicate balans tussen organisatie en samenleving, tussen veiligheid en zorg. In de Forensische zorg balanceert men tussen goede zorg voor de patiënt en veiligheid voor de samenleving. Daar komt nog bij dat de maatschappelijke tolerantie voor incidenten rondom veiligheid klein is. Hoewel incidenten nooit helemaal zijn te voorkomen, werken bestuurders en toezichthouders -als het ijzer koud is- bewust aan het creëren van maatschappelijk draagvlak. 

Deze keer kwamen de toezichthouders bij elkaar in de Van der Hoeven Kliniek, centrum voor klinische forensische psychiatrie in Utrecht en onderdeel van de Forensische Zorgspecialisten. Bestuurder Inge de Boer gaf samen met een teamleider een mooie inkijk in de unieke visie van de kliniek en hoe dat in de praktijk van werken en behandelen eruit ziet. Onder het motto ‘geen repressie, maar relatie’ creëren medewerkers en patiënten veiligheid met elkaar. Ze zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een veilig leef- en behandelklimaat. Veiligheid bestaat uit drie niveaus: de relationele-, procedurele- en beheersmatige veiligheid. Patiënten wordt vanaf het begin geleerd een eigen verantwoordelijkheid te ontwikkelen voor zichzelf en voor anderen. In relaties wordt gestuurd op transparantie en vertrouwen. Zo creëert men veiligheid, zonder naïef te zijn. Deze benaderingswijze zie je in de werkzaal of in het werk in het groen rondom de kliniek, in behandelingen, in de groep met medepatiënten en in de dagelijkse meetings van staf en patiënten. Zo kunnen patiënten binnen leren wat ze uiteindelijk buiten in de praktijk moeten brengen.

Toezichthouders over hun eigen praktijk

Onder leiding van Kees Lemke, psychiater en lid rvt van de Forensische Zorgspecialisten, werd het gesprek verplaatst naar de aanwezige toezichthouders en de manier waarop hun organisaties omgaan met de balans tussen zorg en veiligheid en bijbehorende dilemma’s. Dat leverde een waardevolle uitwisseling van ideeën en mooie inzichten op als: 

• Omgaan met dilemma’s begint met het dialectisch ontwikkelen van bewustzijn voor die dilemma’s. 
• De diverse expertises in de raad brengt die verschillende perspectieven samen. Dat kan behulpzaam zijn in de manier waarop je met dilemma’s omgaat.
• De buitenwereld dwingt je vaak vooral naar de procedurele en beheersmatige veiligheid te kijken, vanwege de angst voor incidenten. Het is belangrijk als raad van toezicht ook verder te kijken dan dat, om zo nu en dan ook even dichtbij te gaan staan door in gesprek te gaan met de organisatie.
• Door vragen te stellen die niet alleen gericht zijn op prestaties of cijfers, maar op onderliggende waarden, dilemma’s en motivaties, kun je de organisatie naar een hoger niveau tillen. Bijvoorbeeld: Is de organisatie ingericht om te leren van fouten? Zijn er vermijdbare risico’s die we weg kunnen nemen?

We kijken terug op een waardevolle en leerzame themabijeenkomst op locatie.

* De pilot leerkringen voor toezichthouders in de Forensische Zorg is een unieke samenwerking tussen de NVTZ en de Dienst Justitiële Instellingen (DJI) van het Ministerie van Justitie & Veiligheid. Tijdens de bijeenkomsten staat het specifieke karakter van toezichthouden op dit werkveld en het leren van elkaar centraal.

De pilot voorziet ook in regiobijeenkomsten voor voltallige raden van toezicht, die met elkaar willen uitwisselen over interessante thema’s zoals ‘waar let je op als je een indruk wil krijgen van de balans tussen behandeling en veiligheid?’. Als u geïnteresseerd bent in deelname aan een regiobijeenkomst kunt u contact op nemen met Marleen Stieger van de NVTZ : m.stieger@nvtz.nl.