Marcel van Woensel: ‘Word niet de enkel glas-organisatie van de toekomst’

Tekst: Laura van Elst

Bestuurders die nu niet investeren in duurzaamheid, krijgen de rekening over een aantal jaar gestapeld, versneld en onverwacht op hun bordje. Dat stelt oud-bestuurder en toezichthouder Marcel van Woensel. “Nu investeren levert zowel financiële als positionele winst op.” Om bestuurders te toetsen op hun duurzaamheidsbeleid en de beweging te versnellen, heeft de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn (NVTZ) met Van Woensel als voorzitter een nieuwe werkgroep opgezet.

De Governancecode Zorg 2022 stelt dat raden van bestuur (rvb’s) zorgvuldige en evenwichtige afwegingen dienen te maken tussen de belangen van cliënten en de publieke en maatschappelijke belangen. “Dat vraagt zowel van bestuurders als toezichthouders om duurzaamheid een prominente plek in de organisatie te geven”, aldus Marcel van Woensel, voormalig bestuurder van Van Neynsel, toezichthouder en voorzitter van de NVTZ-werkgroep duurzaamheid.

Top drie strategie

Toezichthouders vinden echter dat zij te weinig kennis hebben over duurzaamheid en geven zichzelf een lage score wat betreft de borging binnen de raad van toezicht (rvt). Dat blijkt uit de voorlopige resultaten van een NVTZ-enquête onder honderd leden. “Het besef is er, maar het ‘hoe dan’ ontbreekt”, ziet Van Woensel. Bij slechts een derde van de bevraagde toezichthouders is duurzaamheid een vast agendapunt. “Uit een eerder steekproef onder twintig toezichthouders, blijkt dat duurzaamheid bij slechts een kwart in de toezichtvisie vermeld staat”, aldus Van Woensel.

Hij constateert dat duurzaamheid vooral nog bij losse organisatieonderdelen belegd is, zoals vastgoed. “Daardoor hangt het eigenaarschap nog te vaak in de lucht en is het niet structureel in de vormgeving van het toezichthouderschap geland.” Met de nieuwe werkgroep wil Van Woensel er via toezichthouders voor zorgen dat duurzaamheid in de top drie strategie van bestuurders belandt.

Green Deal als paraplu

Als startpunt voor bestuurders en rvt’s noemt Van Woensel de Green Deal Duurzame Zorg, het integraal uitvoeringsplan en de verplichte CO2-routekaart. “Die bieden een goed referentiekader en handvatten om sectorbrede doelstellingen naar de organisatie te vertalen.” Vervolgens is het aan de toezichthouders om bestuurders structureel naar hun duurzaamheidsbeleid en voortgang te bevragen. “Zorg dat van toekomst naar heden en van groot naar klein continu in beeld is en dat de consistentie bewaakt wordt.” Daarbij is de blik naar buiten van belang. “Voel wat er leeft in de maatschappij en wat de impact van de klimaatcrisis op onze gezondheid is.”

Duurzaamheidsrapportages helpen daarbij. “ESG-rapportages moeten vanaf nu vrijwillig en flink ingevuld worden. Dat geeft intern het signaal af dat men goed bezig is of dat er een schepje bovenop moet”, pleit Van Woensel. De dubbele materialiteitsanalyse uit de CSRD biedt ook nuttig inzicht. “Uiteraard is het iets meer administratie, maar helpt wel de belangrijkste dingen eerst te doen en vormt een proces ondersteunend geheel.” Wanneer bestuurders geen stappen zetten, kunnen toezichthouders hun bestuurder ontslaan, zegt Van Woensel met een dikke knipoog. “Rvt’s moeten juist comfort geven bij de beweging. Tegelijkertijd is duurzaamheid een top drie strategie onderwerp dat bestuurders op orde moeten hebben. Wanneer dat onvoldoende gebeurd, hebben toezichthouders een gesprek te voeren.”

Strategisch investeren

Met rendementen onder druk, vallen duurzaamheidsinvesteringen vaak als eerst van de prioriteitenlijst. Daarom roept Van Woensel toezichthouders op om naar de lange termijn te kijken. “Wie nu een goedkoop gebouw bouwt met enkel glas, wordt uitgelachen. Er zijn in de zorg echter genoeg items – van mobiliteitsbeleid tot afval- en inkoopstromen – die als enkel glas kunnen worden gezien.” Aan de voorkant op eigen tempo investeren levert zowel financiële als positionele winst op in de toekomst. “Voor de enkel glasorganisaties in de zorg zal de rekening versneld, gestapeld en onverwacht binnenkomen. Bovendien heeft de gemiddelde zorgorganisatie de afgelopen jaren genoeg vermogen opgebouwd waardoor het risico op faillissement klein is.”

Nadat duurzaamheid in 2023 het jaarthema was en de NVTZ de Green Deal heeft ondertekend, wordt het thema een belangrijke strategische pijler voor de toezichthoudersvereniging. Via een werkgroep wil de NVTZ kennis bij toezichthouders vergroten en uitdragen hoe duurzaamheid in de rvt-rol opgenomen kan worden. “Daarvoor werken we aan vernieuwde opleidingen, peilen we waar de hiaten zijn en bouwen we een themawebsite met handreikingen, tools en ervaringen.” Daarnaast werkt de werkgroep het portfolio duurzaamheid in de toezichtvisie 3.0 verder uit en wordt de rol van duurzaamheid in de werkgeversrol en tussen de kwaliteits- en auditcommissie verder uitgedacht. “Tot slot organiseren we in april een gratis congres met andere zorgpartijen om duurzaamheid een groter podium te geven”, besluit Van Woensel.

Bron: Marcel van Woensel: ‘Word niet de enkel glas-organisatie van de toekomst’ (zorgvisie.nl)